Συνέδριο
Ψυχανάλυση και Τεχνολογία
19 και 20 Οκτωβρίου 2024
Γενικές Πληροφορίες
Ψυχανάλυση και Τεχνολογία
| 19 και 20 Οκτωβρίου 2024 | |
| Με φυσική παρουσία στο Ξενοδοχείο ΑΜΑΛΙΑ, Λεωφόρος Βασιλίσσης Αμαλίας 10, Αθήνα 10557 | |
| Eπαγγελματίες και φοιτητές υγείας, ψυχικής υγείας και κοινωνιολογίας. | |
| Επαγγελματίες: 70€ Φοιτητές: 40€ |
Kαταβολή κόστους συμμετοχής
Τραπεζική κατάθεση σε Τράπεζα Πειραιώς.
IBAN: GR65 0172 0540 0050 5410 8828 782
(Απαιτείται η αποστολή του αποδεικτικού κατάθεσης με email.)
Αίτηση συμμετοχής
Για κάποιο διάστημα φαίνεται να διακινείται εντός της ψυχαναλυτικής κοινότητας η εντύπωση ότι μετά την είσοδο της τεχνολογίας στον προστατευόμενο χώρο της Ψυχανάλυσης πολλά πράγματα άλλαξαν και υπάρχει ο φόβος ότι, μελλοντικά, αυτή κινδυνεύει να εκτραπεί των αρχών της, ιδιαιτέρως μετά τον ερχομό της τεχνητής νοημοσύνης. Όμως, αυτή η τόσο δυναμική παρέμβαση της τεχνολογίας στο χώρο μας, που εκδηλώθηκε έντονα τα τελευταία χρόνια με την περίπτωση της πανδημίας Covid-19, την οποία αντιμετώπισε με επιτυχία η ιατρική επιστήμη, έχει μία μακρά και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ιστορία η οποία είναι κάθε άλλο παρά συγκυριακή όσον αφορά την ψυχανάλυση. Αυτή πρέπει να μελετηθεί ξεχωριστά και επί τη βάσει των ασυνείδητων διεργασιών που προκάλεσε: χρησιμοποιήθηκε, τόσο πρακτικά, για να μπορέσει να συνεχιστεί η ανάλυση ασθενών κατά την περίοδο της Covid-19, όσο και αμυντικά από το εγώ ασθενών και αναλυτών. Αυτό είναι το αντικείμενο του Συνεδρίου μας «Ψυχανάλυση και Τεχνολογία» στις 19 και 20 Οκτωβρίου 2024.
Η Κλασική Ψυχανάλυση
Πράγματι, δεν θέλουμε να δημιουργηθεί ένας μύθος περί εξάρτησης της ψυχανάλυσης από την τεχνολογία, ούτε ένας αμφιθυμικός ψυχαναγκασμός περί δήθεν μελλοντικής υποκατάστασης του ψυχαναλυτή από τον κομπιούτερ. Αυτές οι τοποθετήσεις εμπεριέχουν φαντασιακές διεργασίες που καθώς ωριμάζουν πρέπει να έρχεται η στιγμή να εξετάζονται σε βάθος. Τότε, σε κλινικό επίπεδο αναδεικνύεται ο αδιαφιλονίκητος ρόλος της κλασικής ψυχανάλυσης ως ο θεραπευτικός πυλώνας κάθε ψυχικής διαταραχής μη-οργανικής αιτιολογίας.
Θέλουμε να συνάγουμε ασφαλή συμπεράσματα για τα συμβαίνοντα στο χώρο της ψυχανάλυσης σε παρόντα χρόνο. Επιπλέον θέλουμε να είμαστε σε θέση να προβλέπουμε τις σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις που λέγεται ότι θα συμβούν και θα επηρεάσουν την ψυχανάλυση, πέραν του πρακτικού, σε επίπεδο ασυνείδητων φαντασιώσεων. Προς τούτο οφείλουμε να κοιτάμε το παρελθόν.
Η προωθούμενη συζήτηση περί της εμπλοκής της τεχνολογίας στον χώρο της ψυχανάλυσης έχει προϊστορία. Αυτό δεν πρέπει να μας εντυπωσιάζει, δοθέντος ότι η περιρρέουσα ατμόσφαιρα της ψυχανάλυσης ποτέ δεν έχει υπάρξει στατική. Ασυνείδητες τάσεις τροποποίησής της πάντοτε ήταν στο προσκήνιο εκ μέρους των ψυχαναλυτών και πάντα θα είναι παρούσες με την μορφή απόψεων επί επιμέρους σημείων. Άλλωστε, έτσι δημιουργήθηκαν οι ψυχαναλυτικές σχολές. Εν γένει, έτσι πρέπει να συμβαίνει στο χώρο της μελέτης του ασυνειδήτου προκειμένου ανά περίπτωση να πλησιάζεται προς τα κάτω το κάθε ατομικό ασυνείδητο στα βασικά του στοιχεία, εκεί που είναι αδιαπραγμάτευτα και μοναδικά. Οι τροποποιήσεις της κλασικής ψυχανάλυσης είναι απόλυτα δικαιολογημένες αρκεί να είναι προσανατολισμένες στην τρισδιάστατη συναισθηματική κοντινότητα αναλυτή και αναλυόμενου. Αυτό προϋποθέτει καλή γνώση των φαντασιακών σχηματισμών επί των οποίων βασίζεται η ψυχανάλυση, με κορυφαίο μεταξύ αυτών τον οιδιπόδειο θύλακα που την ορίζει. Όσο εξυπηρετείται η παραπάνω κοντινότητα τόσο προχωράει και η ίδια η ψυχανάλυση.
Το Πλαίσιο στην Ψυχανάλυση
Η συγκεκριμένη πολυδιάστατη διαδικασία θα εξεταστεί στο Συνέδριό μας, με αφετηρία το αποκαλούμενο «ψυχαναλυτικό πλαίσιο». Στη πραγματικότητα πρόκειται περί ζητήματος που υφέρπει επί του συνόλου της ψυχανάλυσης. Τίποτα δεν εξυπηρετεί την ψυχαναλυτική κοντινότητα αναλυτή και αναλυόμενου και την φαντασιακή της ενθάρρυνση όσο το ψυχαναλυτικό πλαίσιο. Κι όμως η τεχνολογία, που με όρους σύγχρονου προβληματισμού συνδέεται με την εξ αποστάσεως ανάλυση με τη βοήθεια του διαδικτύου, δίνει την εντύπωση ότι δεν προάγει αυτήν την ανάγκη του ασυνείδητου – παρά τα τόσα άλλα θετικά στα οποία μπορεί κάποιος να αναφερθεί επ’ αυτής. Λέγεται ότι καταλύει το δεδομένο ψυχαναλυτικό πλαίσιο. Συμβαίνει πράγματι κάτι τέτοιο;
Θα ασχοληθούμε με αυτό το ζήτημα και με όλη την πολυπλοκότητά του αν και για πολλούς φαίνεται να είναι εύκολο να αποφανθούν ότι η πρακτική πλευρά της συνέχισης της ανάλυσης είναι το σημαίνον. Σε αντιδιαστολή με την ευρωπαϊκή τοποθέτηση, η αμερικανική θέση υποστηρίζει αυτή την άποψη. Άλλωστε, εμμέσως λέγεται ότι «πλαίσιο» και «τεχνολογία» είναι αυτονόητες και παραδόξως συναφείς έννοιες τάξης και προόδου, υπαινικτικές των προθέσεων της ψυχανάλυσης! Βέβαια ο Sigmund Freud είχε εξ αρχής επισημάνει τις δυσκολίες του «πλαισίου», είτε αυτές εκφράζονταν ως εκφάνσεις «πολιτισμού», είτε ως πλήρης τιθάσευση των φαντασιακών μηνυμάτων του «ονείρου».
Ελπίζουμε ότι κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου και με αφορμή τις τεχνολογικές εξελίξεις των καιρών μας, θα οδηγηθούμε να συζητάμε για άκρως κλινικά ζητήματα: περί υποκειμενικής αντίληψης του χρόνου, περί του γενικότερου μηνύματος που εκπέμπει η κλινική κατάσταση της μεθοριακότητας άνευ ορίων, περί του ρόλου του λόγου ως προσπάθεια δημιουργίας ορίων, περί της ουσιαστικής δράσης της συνουσίας ως το απαύγασμα ανασύνταξης των ορίων – έννοιες που εκ πρώτης όψεως φαίνονται άσχετες προς τον τίτλο του συνεδρίου αλλά πολύ σχετικές με την κοντινότητα, την ενδοψυχική τάξη, την σύνθεση παραγόντων προς την ώθηση για επιτυχία ή τελειότητα.
Η Ψυχανάλυση της Σαΐτας
Υπό μορφή εισαγωγής, ας δώσουμε ένα περίγραμμα του τι έχει συμβεί στην ψυχανάλυση τα τελευταία 40 έτη, έτσι ώστε να πάρουμε μία γεύση πώς κάτι το φαινομενικά απλό και πρακτικό, μέσα από την ψυχαναλυτική επεξεργασία του, μας έχει οδηγήσει σε σημαντικά θεωρητικά και κλινικά ερωτήματα που άπτονται του βαθέως ασυνειδήτου και ζητούν απαντήσεις: Ίσως να μην είναι ευρέως γνωστό ότι το 1987 μετά από εξαιρετικά ενδιαφέρουσες διαπραγματεύσεις ωρίμασε τελικά το κίνημα των υποστηρικτών της αποκαλούμενης «ψυχανάλυσης της σαΐτας» (shuttle psychoanalysis) σκοπός της οποίας ήταν η εκπαίδευση και η μετάδοση της ψυχαναλυτικής γνώσης στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Ως σχήμα λόγου που δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα, θα έλεγα ότι εκείνη την εποχή, τα Σαββατοκύριακα, επί τουλάχιστον δύο δεκαετίες, οι πτήσεις μεταξύ Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης ήταν γεμάτες με ψυχαναλυτές που πηγαινοέρχονταν ως «σαΐτες» με σκοπό να κάνουν μαζικές ψυχαναλυτικές εκπαιδεύσεις ταχείας εκμάθησης σ’ αυτές τις χώρες όπου η ψυχανάλυση είχε από παλιά απαγορευτεί και τώρα ενθουσιωδώς εμφανιζόταν τροποποιημένη εντός δωματίων ξενοδοχείων και ιδρυμάτων. Κατ’ εκείνες τις δεκαετίες δεν ήταν μόνο τα υπέροχα airbus αεροπλάνα που ήταν υπερπλήρη με ψυχαναλυτές. Τηλεφωνικές γραμμές ανά τον κόσμο μπλοκάρονταν όλη την ώρα από φόρτο διατλαντικών ψυχαναλυτικών εποπτειών, καθώς οι τεχνολογίες των τηλεπικοινωνιών βελτιώνονταν αντιστοίχως μέρα με τη μέρα, ακριβώς όπως συμβαίνει σήμερα με τις προόδους στο internet που εξυπηρετεί καθοριστικά την «remote analysis» και το «remote supervision».
Η Ψυχανάλυση στην εποχή της Τεχνολογίας
Πολλά έχουν γραφεί για τα ψυχαναλυτικά Ινστιτούτα που δημιουργήθηκαν εκείνες τις δεκαετίες με την βοήθεια της Τεχνολογίας και πολλά δεν έχουν γραφεί, έτσι ώστε να διατηρηθεί η ψυχαναλυτική κοινότητα κατά το δυνατόν ενωμένη, αφού για πολλούς αυτό που συνέβαινε καταστρατηγούσε την έννοια του «ψυχαναλυτικού πλαισίου» και κατέλυε ασύμμετρα και εξ ανάγκης τις βασικές ψυχαναλυτικές φαντασιώσεις των κοντινών σχέσεων εξ αιτίας του πλαισίου με το δικαιολογητικό επιχείρημα ότι αυτό συμβαίνει επειδή η σύγχρονη τεχνολογία επέτρεπε αυτή την εξέλιξη.
Όπως ήταν αναμενόμενο, με την πάροδο των ετών, σιγά-σιγά και ανεπαίσθητα, η κουλτούρα της «ψυχανάλυσης της σαΐτας» επεκτάθηκε με την γνωστή μας γενικευμένη χαλάρωση του «πλαισίου», πάντοτε μυστικά και πάντοτε με την κάλυψη των ευκολιών που παρέχει η τεχνολογία και η δημιουργία των συνοδών θεωρητικών θέσεων οι οποίες, αψηφώντας τον ρόλο της «φαντασίωσης», μετέτρεπαν βαθμιαία την ψυχανάλυση σε ποικίλες μορφές ψυχοθεραπείας.
Συνεπώς, αν σήμερα συμβαίνει το ίδιο επ’ ευκαιρία της Covid-19, δεν πρέπει να μας εντυπωσιάζει. Ας λάβουμε μάλιστα υπ’ όψιν ότι, όπως ελπίζουμε να συζητηθεί στο Συνέδριο, υπάρχει η σχετική ετοιμότητα να εισαχθεί μελλοντικά η τεχνητή νοημοσύνη προς ψυχαναλυτική διευκόλυνση στην ατομική συνεδρία με τον ασθενή, που σίγουρα θα αντικαταστήσει εν μέρει ακόμη και την ήδη υπάρχουσα «ανάλυση εξ αποστάσεως».
Σε κάθε περίπτωση, θα έλεγα ότι «εξ ανάγκης» η τεχνολογία έχει πλέον εισέλθει πλήρως στη ψυχανάλυση (για πολλούς) καταστρατηγώντας ό,τι γνωρίζουμε περί πλαισίου, φαντασίωσης και οιδιπόδειας εμπλοκής που επιθυμούμε να δημιουργείται εκ της κοντινότητας αναλυτή/αναλυόμενου. Υπ’ αυτήν την οπτική, αυτή η εξέλιξη των πραγμάτων δεν συνιστά ψυχανάλυση. Λέγεται ότι η απόσταση αναλυτή / αναλυόμενου, που καλύπτεται από την προσομοιωτική δύναμη της χρήσης του internet, ενδέχεται να καταστρέφει την «φαντασίωση» της οιδιποδειακότητας. Ισχύει κάτι τέτοιο; Αυτό και άλλα συναφή και άκρως σημαντικά θέματα που έχει χρονίσει η κατανόησή τους καλούμαστε να διαπραγματευτούμε σ’ αυτό το Συνέδριο.
Βασίλειος Μαούτσος
Επιστημονικός Υπεύθυνος
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη συμμετοχή σας στο Συνέδριο του Οκτωβρίου «Ψυχανάλυση και Τεχνολογία» ή για εναλλακτική μορφή αίτησης παρακαλούμε επικοινωνήστε στο conference2024@psychoanalysis.edu.gr ή τηλεφωνικά στο 2103312104.
Ομιλητές
| Όνομα (Αλφαβητικά) | Επαγγελματική Ιδιότητα |
|---|---|
| Patrik Karlsson | MSc and AI Company Founder |
| Βαρτζόπουλος Ιωάννης | Ψυχαναλυτής Διδάσκον Μέλος της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Μέλος της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Ένωσης |
| Βαρώνη Αντωνία | Ψυχοθεραπεύτρια Μέλος του Ινστιτούτου Κλασικής Ψυχανάλυσης |
| Βογιατζή Φραντζέσκα | Ψυχοθεραπεύτρια Μέλος του Ινστιτούτου Κλασικής Ψυχανάλυσης |
| Γυπαράκη Ευτυχία | Ψυχαναλύτρια Διδάσκον Μέλος του Ινστιτούτου Κλασικής Ψυχανάλυσης |
| Δημόπουλος Βασίλης | Ψυχαναλυτής Διδάσκον Μέλος της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας |
| Μαούτσος Βασίλειος | Ψυχαναλυτής Διδάσκον Μέλος του Ινστιτούτου Κλασικής Ψυχανάλυσης Μέλος της Βρετανικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας, της Βρετανικής Ψυχοθεραπευτικής Εταιρείας, του Βρετανικού Ψυχαναλυτικού Συμβουλίου Μέλος, και της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Ένωσης |
| Οικονόμου Κατερίνα | Ψυχοθεραπεύτρια Μέλος του Ινστιτούτου Κλασικής Ψυχανάλυσης |
| Οικονομοπούλου Λυγερή | Ψυχοθεραπεύτρια Μέλος του Ινστιτούτου Κλασικής Ψυχανάλυσης |
| Σάββας Σαβόπουλος | Ψυχίατρος – Ψυχαναλυτής, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Γενεύης, Διδάσκων Ψυχαναλυτής Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας, μέλος Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Ένωσης |
| Σαλιών-Παπαγεωργίου Αγγελική | Ψυχοθεραπεύτρια Μέλος του Ινστιτούτου Κλασικής Ψυχανάλυσης |
| Σταθοπούλου Ανδρονίκη Ρόζα | Ψυχοθεραπεύτρια Μέλος του Ινστιτούτου Κλασικής Ψυχανάλυσης |
| Σταυριανού-Χαλίδα Ξανθή | Ψυχαναλύτρια Μέλος του Ινστιτούτου Κλασικής Ψυχανάλυσης |
| Τσώλης Κων/νος | Ψυχαναλυτής Διδάσκον Μέλος του Ινστιτούτου Κλασικής Ψυχανάλυσης |
| Χρόνη Διονυσία | Ψυχοθεραπεύτρια Μέλος του Ινστιτούτου Κλασικής Ψυχανάλυσης |