Βασίλειος Μαούτσος
Τι είναι η οικογένεια από ψυχαναλυτική άποψη και ποιος είναι ο ρόλος του ατόμου μέσα στην οικογένεια? Ως ‘οικογένεια’ ορίζονται οι διαβαθμίσεις μιας αιμομικτικής σχέσης που υφίσταται μεταξύ των μελών μιας κλειστής ομάδας προερχόμενης από την συνουσιακή εύρεση δύο ατόμων που αποκαλούνται ‘γονείς’. Συνεπώς, η εν λόγω πολύπλοκη και μοναδική στο είδος της κατάσταση επεκτείνεται κυρίως στο συμβολικό και στον αχανή συναισθηματικό χώρο πέραν του σωματικού επιπέδου που είναι δεδομένο. Στο βαθμό που η ως άνω αιμομικτική φαντασίωση είναι λιγότερο ή περισσότερο απαγορευμένη είναι και αντιστοίχως συγκρουσιακή διότι τα χρησιμοποιούμενα σύμβολα και συναισθήματα στη θέση μιας έντονης σεξουαλικής επαφής δημιουργούν προβληματικές καταστάσεις διαστροφικής έντασης της οποίας γινόμαστε καθημερινοί μάρτυρες κατά την ανάλυση. Λιβιδινικές παραγωγές εξελίσσονται σε διακινούμενες μάζες μαζοχιστικής δραστηριότητας και των υπόγειων προβολών τους. Υπ’ αυτή την έννοια ο ορισμός της οικογένειας παρέχει από ψυχαναλυτική άποψη πλείστα όσα οφέλη αλλά και ψυχικούς κινδύνους: αυξάνει την παρατεταμένη προδιάθεση περί την αυνανιστική δραστηριότητα – σωματική, νοηματική και συναισθηματική – στα νεότερα μέλη των οικογενειών. Ως αποτέλεσμα αυξάνει την μετουσίωση των μελών της. Οι αιμομικτικές άμυνες καθώς εξαπλώνονται στο πνευματικό και συναισθηματικό επίπεδο κάνουν ώστε η οικογένεια να εμπλουτίζει την ατομική πνευματικότητα και την φαντασία. Κατ’ ουσία η οικογένεια αυξάνει τον πολιτισμό εντός και εκτός της οικογένειας διότι προωθεί την εσωτερικότητα και τον συμβολισμό. Όμως το κόστος της παραγόμενης ψυχικής νόσου δεν είναι μικρό. Όσο η επιθυμία ερωτοτροπεί με την απαγόρευση εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος συνήθως βρίσκεται εν τέλει μια νευρωτική ισορροπία. Άλλες ψυχοπαθολογίες που ενθαρρύνονται εντός της οικογένειας απεχθάνονται τον ερωτοτροπισμό διότι βλέπουν μία υποκρισία και παιδικότητα σ’ αυτόν που προσβάλει την τόση γνησιότητα της ναρκισσιστικής τους αλήθειας. Αυτές προκαλούν σοβαρότερες καταστάσεις. Η φυσική τάση μπορεί να είναι για μία μέση λύση μεταξύ αυτών των δύο κατευθύνσεων. Κατά πόσον το άτομο εντός της οικογένειας κλείνει προς την μία ή την άλλη κατεύθυνση καθορίζεται από την δύναμη του ‘εγώ’ του. Μόνον αυτό μπορεί να είναι ικανό να ‘παίζει’ ταξιδεύοντας μεταξύ της ‘Σκύλλας’ (επιθυμία) και της ‘Χάρυβδης’ (οιδιπόδεια απαγόρευση) χωρίς να διαλύεται η δομή του σ’ αυτό το ταξίδι.