Ιωάννης Βαρτζόπουλος
Η καταγωγή της ψυχανάλυσης από την ύπνωση είναι σ’ ένα βαθμό δεσμευτική για την εξέλιξή της. Ο θεραπευόμενος δέχεται τον υπνωτισμό του υπνωτιστή ως ουσιαστικού στοιχείου της μεθόδου δείχνοντας από την αρχή πόσο ισχυρή δέσμευση υφίσταται μεταξύ αναλυτή και αναλυόμενου την περίοδο της ύπνωσης και, όπως εξελίχθηκε, της κάθαρσης. Η μετάβαση στη μέθοδο των ελεύθερων συνειρμών, παρά την εξωτερική διαφοροποίηση με τον αναλυόμενο σε εγρήγορση πλέον, διατήρησε μία ισχυρή δέσμευση και των δύο συμμετεχόντων σε κανόνες αμοιβαία αποδεκτούς. Η ασύμμετρη θέση, η παραίτηση της κίνησης από τους δύο συμμετέχοντες, οι ελεύθεροι συνειρμοί ως πρώτη ύλη, οι ερμηνείες ως διακριτή εμφάνιση του ψυχαναλυτή, έδειχναν την ύπαρξη δεσμευτικών κανόνων οι οποίοι όχι μόνο εγγυούνται αλλά και δημιουργούν τις συνθήκες για την λειτουργία της ψυχανάλυσης. Οι κανόνες αυτοί ενέπνεαν σε σημαντικό βαθμό και τις συνθήκες άσκησης της ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας παρά τις αναπόφευκτες διαφοροποιήσεις στο πλαίσιο. Οι κανόνες ήσαν εκεί έστω και αν εφαρμόζονταν επιλεκτικά. Η κλασική, τυπική, ψυχανάλυση ήταν το σημείο αναφοράς και όλα κρίνονταν ως προς αυτήν. Εάν επιτρέπεται η χειραψία αναλυτού-αναλυόμενου ή πώς χειρίζεται κανείς την επαφή τους σε επιστημονικές, ή και όχι, συναντήσεις ήταν αντικείμενο μακρών και έντονων συζητήσεων στην ιστορία της ψυχανάλυσης.
Η έλευση του διαδικτύου με την απελευθέρωση της πληροφορίας ήταν μία ισχυρή πρόκληση. Η δυνατότητα του αναλυτή να είναι ουδέτερος και η έλλειψη πρόσβασης του αναλυόμενου σε στοιχεία της ιδιωτικής ζωής του αναλυτού υπέστησαν μεγάλες πιέσεις.
Η μεγαλύτερη πρόκληση βέβαια ήταν οι εξ αποστάσεως ψυχοθεραπείες και, ακόμη περισσότερο, οι ψυχαναλύσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις χωρίς σωματική παρουσία καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάλυσης.
Ουσιαστικά στοιχεία της κλασικής ανάλυσης αίρονται στη συνθήκη αυτή. Δεν αναλύεις κάποιον σε ισχυρή σωματική εγγύτητα με την ένταση που προσθέτει στο λόγο και στη φαντασία η αναλυτική συνθήκη. Αναλύεις κάποιον σε μεγάλη σωματική απόσταση, στηριζόμενος στην αξιοπιστία ενός τεχνικού εξοπλισμού, χωρίς αυτό που συμβαίνει να έχει τα χαρακτηριστικά της συνάντησης δύο ανθρώπων στο ψυχαναλυτικό setting.
Σε ποιο βαθμό η θέση που έχει κανείς ως προς την διαδικτυακή ψυχανάλυση εξαρτάται από τον σεβασμό στην παράδοση, από την ανάγκη διατήρησης βασικών χαρακτηριστικών του setting ή από δυσκολία προσαρμογής στην καινούργια εποχή είναι ένα ζωντανό θέμα έρευνας. Είναι οι επιφυλάξεις απέναντι στη διαδικτυακή ψυχανάλυση ένας φόβος στην ένταση των φαντασιώσεων που την συνοδεύουν εφόσον υποχωρούν οι περιορισμοί της φυσικής παρουσίας; Σε ποιο βαθμό συμμετέχει στην τελική διατύπωση της άποψης μας ο φόβος μας ότι δεν ελέγχουμε πλέον εκ του σύνεγγυς βασικές παραμέτρους του ψυχαναλυτικού setting; Ίσως, η έρευνα στη φύση της διαδικτυακής ψυχανάλυσης έχει τη δυνατότητα να μας φέρει πιο κοντά σε πλευρές του ψυχαναλυτικού setting που έως τώρα διέλαθαν της προσοχής μας ή δεν είχαν αναδειχθεί επαρκώς.