Ευτυχία Γυπαράκη
Η ψυχανάλυση απέδωσε συνεχώς αυξανόμενη σπουδαιότητα στην ‘ενόρμηση’ της επιθετικότητας. Η λειτουργία της παρουσιάζεται από τα πρώιμα στάδια της ανάπτυξης του ατόμου. Ιδιαιτέρως η ψυχανάλυση υπογράμμισε την πολυσύνθετη συσχέτιση της επιθετικότητας με την σεξουαλικότητα. Ήδη από την εποχή της συγγραφής της περίπτωσης της Ντόρας ο Freud υπαινίσσεται την παρεμβολή της υπόγειας επιθετικότητας που εμφανίζεται μέσα από την ανερμήνευτη μεταβίβαση όπου προβάλλεται στη θεραπευτική διαδικασία η απωθημένη αιμομικτική διάσταση που υφίστανται τα μέλη μιας οικογένειας. Πηγαίνοντας στο ‘Πέραν της Αρχής της Ηδονής’ ο Freud προτείνει μια νέα υπόθεση: η πολυπλοκότητα της ψυχικής λειτουργίας βρίσκεται σε κάτι που πάει πέρα από την αρχή της Ευχαρίστησης και συγκεκριμένα καθορίζεται από τη θεμελιώδη σύγκρουση μεταξύ της ενόρμησης της ζωής και της ενόρμησης του θανάτου. Η ενόρμηση του θανάτου είναι ότι πιο φυσιολογικό μεταψυχολογικά. Προκύπτει από τη βιολογική ανάγκη κάθε οργανισμού να επιστρέψει στην αρχική του ανόργανη κατάσταση και αναπόφευκτα υποκρύπτει ευχαρίστηση και ανακούφιση. Σ’ αυτή την ενόρμηση αντιτίθεται η ενόρμηση της ζωής, ο Ερως – που αν και ευχάριστος διακινείται από μία παραμόρφωση του ενστίκτου αποκαλούμενη ‘λίμπιντο’. Προφανώς, η διττή φύση της αρχής της ευχαρίστησης διατηρεί την αξία της όπως κι’ αν εξελιχθεί η εγωτική λειτουργία. Όμως, προκειμένου να κυριαρχήσει η ενόρμηση της ζωής καθώς επιβάλει το ‘Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα’ θα πρέπει να καταφέρει τουλάχιστον σ’ ένα σημαντικό βαθμό να ελέγξει την ενόρμηση του θανάτου. Κατά την ανάλυση το οιδιπόδειο σύμπλεγμα ανακαλύπτεται ως συνδυασμός επιθυμιών αγάπης και εχθρότητας όπου για πρώτη φορά στην ‘Ερμηνευτική Ονείρων’ εμφανίζονται όνειρα θανάτου για αγαπητά πρόσωπα. Ο τρόπος που μπορεί να διαπραγματευθεί η οικογένεια αυτή την αιμομικτική διάσταση ποικίλει. Άλλες φορές ενθαρρύνει την απώθηση, άλλες φορές δημιουργούνται επεξεργασμένες απωθήσεις ώστε να λύνεται το οιδιπόδειο σύμπλεγμα και άλλες φορές εμμένει σε μια διαστροφική κατάσταση νέο-σεξουαλικότητας. Σε τι βαθμό η οργανωμένη ομάδα ατόμων που λέγεται «οικογένεια» μπορεί να συνεργαστεί ώστε να έρθουν στην επιφάνεια οι απωθημένες αιμομικτικές καταστάσεις και να τις κάνει μετουσίωση? Διότι αν δεν συμβεί κάτι τέτοιο τότε οι ασυνείδητες ώσεις μπορεί να αποβούν καταστροφικές για τα μέλη της οικογένειας. Μέσα από την κλινική περίπτωση που περιγράφεται υποδηλώνεται και η επικινδυνότητα που περιβάλει την «οικογένεια». Διότι δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι η επιθετικότητα στο πλαίσιο της οικογένειας θα στραφεί πάντοτε μετουσιωτικά.